از هایپر تا هیبریدی/ تحلیل خبرگزاری الجزیره

به گزارش حمیت نیوز(حمنا) به نقل از شفقنا، در این مطلب که به قلم مروان بشارا، ستون‌نویس الجزیره به رشته تحریر درآمده؛ می‌خوانیم:

 در شرایطی که بعد از تهاجم روسیه به اوکراین به نظر می‌رسد که نوع جدیدی از جنگ سرد بر روابط آمریکا و روسیه سایه انداخته؛ اما بازیگران اصلی خاورمیانه فاصله خود را با این موضوع حفظ کرده و از جانب‌داری در مورد هرکدام از این دو کشور خودداری می‌کنند.

این امر نشان از این دارد که اتحادهای فوق‌استراتژیکی که در زمان جنگ سرد قدیم باعث ایجاد دوقطبی‌های بزرگ در منطقه خاورمیانه و البته باقی نقاط دنیا شده بودند، در حال تبدیل شدن به روابطی ترکیبی، سیال، عملگرا و غیرقابل پیش‌بینی هستند.

در طول جنگ سرد قدیم، در خاورمیانه شاهد مداخلات پرتعداد خارجی و درگیری‌های نسبتاً مکرر شدید بودیم- که این منطقه را مشخص می‌کرد.

پس از دوران جنگ سرد اوضاع برای خاورمیانه بدبخت حتی بدتر هم پیش رفت- و در طول 20 سال گذشته شاهد وقوع مرگ‌بارترین درگیری‌های جهان در این منطقه بودیم. ولی حالا با پایان یافتن جنگ در سوریه، یمن و لیبی، در شرایطی که درگیری‌های منطقه‌ای به بن‌بست رسیده و قدرت‌های منطقه‌ای و جهانی هم نشانه‌هایی از ضعف و خستگی را نشان می‌دهند، به نظر می‌رسد که یک محیط ژئوپلیتیک جدیدی در حال شکل‌گیری است.

نشانه‌های این دینامیسم و پویایی جدید در اجلاس اخیر سران آمریکا- عربستان در جده و در سوی دیگر هم در نشست سه‌جانبه روسیه، ایران و ترکیه در تهران به وضوح مشاهده شد.

نشست هفته گذشته جده، اختلاف و بی‌اعتمادی میان آمریکا و شرکا/مشتریانش در خاورمیانه را آشکار کرد. پرزیدنت جو بایدن در این نشست تلاش زیادی کرد تا آن‌ها را به افزایش تولید نفت و قطع یا توقف همکاری با مسکو متقاعد کند، اما فایده‌ای نداشت و به‌رغم فشارهای واشنگتن، کشورهای عربستان سعودی، امارات متحده عربی و مصر نشانه‌ای درباره این که ممکن است به زودی معامله با مسکو در زمینه‌های انرژی و تجارت را متوقف خواهند کرد، نشان ندادند. وضعیتی کاملاَ متفاوت با دهه 1980- که در آن زمان عربستان سعودی در جنگ سرد در کنار واشنگتن قرار گرفت و به بیرون راندن نیروهای اتحاد جماهیر شوروی از افغانستان کمک کرد و قیمت نفت را نیز تحت فشار آمریکا پایین آورد.

جو بایدن در این اولین سفر خود به عنوان رئیس‌جمهور به منطقه خاورمیانه، برخلاف دوران رقابت‌های انتخاباتی که آشکارا علیه رژیم‌های دیکتاتوری حاکم در خاورمیانه انتقاد کرده بود، زبان و غرور خود را به بهانه «منافع ملی» در کام فرو برد. با این حال، ریاض و قاهره با توجه به عقب‌نشینی تحقیرآمیز آمریکا از عراق و افغانستان و رفتارهای بی‌ثبات این کشور در دو دهه گذشته، دستورات و درخواست‌های ایالات متحده را رد کردند و حتی صلاحیت و قدرت استراتژیک آن را نیز زیر سوال بردند.

افول نسبی آمریکا هم‌زمان با ظهور چین و احیای مجدد روسیه، متحدان آمریکا را بر آن داشته تا روابط خارجی خود را به صورت ترکیبی و غیرانحصاری، تنها بر اساس منافع ملی خود، دنبال کنند. در واقع به نظر می‌رسد که بازیگران مهم خاورمیانه خواهان تسلیحات و کمک‌های آمریکا هستند، بدون این که به پیشنهادها و توصیه‌های آمریکا نیازی احساس کنند.

در این میان حتی رژیم صهیونیستی نیز به رغم این که نزدیک‌ترین متحد منطقه‌ای واشنگتن و اولین ایستگاه سفر پرزیدنت بایدن به خاورمیانه بود، از پذیرفتن خواسته‌های آمریکا در مورد روسیه، ایران و فلسطین خودداری کرد. در حقیقت اسرائیل، که دینامیک دم تکان دادن سگ را به سطحی کاملاً جدید رسانده، باز هم با آمریکا مانند یک توله سگ گنگ رفتار کرد.

در این میان عربستان سعودی و دیگر متحدان منطقه‌ای آمریکا از جمله ترکیه نیز مدتی است که از نظر جغرافیایی و ژئوپلیتیکی سیاست‌های ترکیبی در میان شرق و غرب را دنبال می‌کنند.

مثلا ترکیه به عنوان عضو اصلی ناتو در اجلاس سه‌جانبه این هفته در تهران به توافقات جدیدی با ایران و روسیه به عنوان دشمنان و رقبای استراتژیک واشنگتن دست یافت- که حتی شامل پیشنهاد فروش اسلحه نیز بود.

کوتاه سخن این که پویایی هیبریدی ژئوپلیتیکی جدید خاورمیانه شباهتی به دوقطبی سفت و سخت و فوق‌العاده‌ای ندارد که جهان را برای دهه‌های متمادی تقسیم کرده بود. در جهانی که کشورهای مختلف با ابزارها و روش‌های تجاری و سیاسی به دنبال پایان دادن به جنگ هستند، این تغییر احتمالا پایدار و جهانی خواهد ماند و انتظار می‌رود دولت‌های بیشتری در آینده نزدیک سیاست‌های هیبریدی را در یک محیط هیبریدی فزاینده- که ویژگی آن کار هیبریدی، خودروهای هیبریدی و جنگ هیبریدی است- دنبال کنند. این امر دینامیسم پیچیده‌تری را حاکم بر روابط کشورها خواهد کرد و با ایجاد یک واقعیت در حال تغییر سرگیجه‌آور، پیش‌بینی آن‌چه ممکن است در آینده رخ دهد را دشوارتر خواهد کرد.

منبع ترجمه:

https://www.aljazeera.com/opinions/2022/7/21/the-middle-east-from-hyper-to-hybrid